Photo by Anne Nygård on Unsplash
Herken je dit? Je hebt een slechte dag of zelfs een slechte week. Je hebt niet veel meer nodig om je frustraties uit hun voegen te laten barsten. Je beheersen lukt nog net, maar het kost veel energie. Je bent moe.
En dan komt het. Net datgene dat er niet meer bij kan. Je haalt uit, reageert koud op anderen of trekt je helemaal terug.
Innerlijk kom je terecht op een plaats die niet helemaal meer aanvoelt als jezelf. Misschien hoor je ook ergens in je binnenste een stemmetje dat zegt dat je reactie toch niet overeenstemt met wie jij wil zijn.
Dit fenomeen wordt in wetenschappelijke termen ’terugval’ genoemd: je valt terug naar een vroeger stadium van ontwikkeling.
De ontwikkelingsstadia van kinderen zijn al lang geleden vastgesteld door Piaget en anderen. Later ontdekten ontwikkelingspsychologen dat ook volwassen evolueren doorheen stadia in de loop van hun leven. Elk stadium brengt nieuwe perspectieven mee en een uitgebreider gedragsrepertorium. Het wordt gemakkelijker om met de complexiteit van de wereld om te gaan omdat jij zelf complexer wordt.
Wat zo’n mensenleven doorheen stadia precies inhoudt, lees je hieronder.
#1 Je woont niet in één stadium
Tot voor kort was de opvatting van veel ontwikkelingsonderzoekers dat we vooral leven binnen één stadium, ons zwaartepunt.
Op basis van onderzoekresultaten ligt de focus nu eerder op een driestadiaperspectief. Dit betekent dat we inderdaad wel allemaal die plek in het midden hebben, ons zwaartepunt, maar dat we ook kunnen ageren vanuit een later en een vroeger stadium.
Soms merken we dat we onszelf overstijgen. We zien dan een glimp van wie we zouden kunnen zijn, misschien van wie we willen worden. Het gebeurt wanneer de omstandigheden optimaal zijn. Denk bv aan momenten waarop we ongewoon veel persoonlijke ondersteuning ervaren of wanneer we deskundige hulp krijgen, zoals bv van een ontwikkelingscoach.
Je raadt het al. Wanneer de omstandigheden niet optimaal zijn, kan het omgekeerde gebeuren. Wanneer we ziek zijn of veel stress of verlies ervaren, vallen we soms terug.
Het hoeft niet altijd onbewust te zijn, soms maken we een bewuste keuze om vanuit een vroeger stadium te handelen.
Dat is het mooie aan onze groei als mens, we laten onszelf niet achter.
#2 Wat we hebben, houden we
Elk nieuw stadium bouwt verder op het vorige en omvat alle vorige stadia. Wie we zijn en wie we waren, reizen met ons mee. Altijd.
Het beeld van Russische poppetjes met telkens een grotere versie waar de kleinere in passen, is een mooie metafoor voor onze evolutie. Ik schreef er hier al eens over.
Gezien we de vorige versies van onszelf altijd meedragen, kunnen we ze ook inzetten in situaties waar het nodig is. Onze vroegere stadia opzoeken en flexibel inzetten is net een krachtige manier om met complexiteit om te gaan.
We zien de dingen niet zoals ze zijn. We zien de dingen zoals wij zijn.
- Talmud
In onze ontwikkelingstocht bevinden we ons vaak tussen stadia. Dan kunnen we soms die verschuivingen in zijn en handelen opmerken. Je merkt dat je in de ene context (bv bij je vrienden) op een andere manier dan vroeger kan reageren terwijl het je nog niet lukt in een andere context (bv op je werk) terwijl je dat wel graag zou willen.
Wat jij kan zien is anders in de verschillende stadia van ontwikkeling. De wereld ziet er letterlijk een andere plaats uit. De wereld is niet veranderd, maar jij wel omdat jouw innerlijke ervaring van de wereld veranderd is.
#3 Toch is loslaten ook een onderdeel van verticale ontwikkeling
Verticale ontwikkeling gaat minstens evenveel over leren als over ‘ontleren’, in tegenstelling tot horizontale ontwikkeling. Eén van de belangrijkste elementen van verticale ontwikkeling is net dat loslaten en dat maakt het ook zo moeilijk. Het triggert vaak een angst om iets of iemand te verliezen.
Het kan bijvoorbeeld gaan om het loslaten van een bepaalde zekerheid waar je al lang mee leeft. Of het kan gaan om een sterk geloof in iets waar je van voelt dat het niet meer klopt in de manier waarop jij naar de wereld kijkt. Het kan zelfs gaan om een stuk van je identiteit die je loslaat.
Het betekent niet dat je fout was en dat je nu wel op de juiste manier er naar kijkt. Het betekent dat je op een andere en minder complete manier naar de wereld keek.
Niets van dit alles is gemakkelijk. Door los te laten verandert ons perspectief en veranderen wij.
En misschien ontdekken we dat we wat lichter kunnen reizen in onze toekomst.
Bluckert, P. (2019), A comprehensive guide to vertical growth and development – Section: 1. Peter Bluckert.
Op de hoogte blijven?
Schrijf je hier in
